Aad van der Drift

Ons klassikale vakgerichte onderwijs is toe aan een flinke verandering. Bij de bedenkers van Maker Education  hebben ze wel een idee hoe je dat voor elkaar krijgt. Erg revolutionair is het echter weer niet. De eerste die maakonderwijs in de praktijk probeerde toe te passen was John Dewey (1859-1952). Nu al weer honderd jaar geleden vond hij dat kinderen naar school zouden moeten gaan om echt dingen te doen. Op die wijze zouden ze leren hoe ze zich in een samenleving moeten gedragen en daaraan bijdragen.

Het is dan ook niet voor niets dat de eerste spreker van deze pioniersavond van Maker Education, op 11 februari jl. in De Balie in Amsterdam, de Laboratory school van Dewey aanhaalt. Spreker Thieu Besselink is een bevlogen pleiter van Maker Education.

Doordat in de afgelopen jaren allerlei moderne technologieën goedkoop en beschikbaar zijn, is het mogelijk bijzondere dingen te bedenken en ontwerpen. 3D-printers en allerhande elektronica zijn nu de gereedschappen waar leerlingen van vandaag hun creativiteit op kunnen loslaten. De afstand tussen een idee en een product is door technische mogelijkheden als plottersnijders en sensortechnologie kleiner geworden. Creatieve makers zijn uitvinders en uitvinders hebben we hard nodig om schaarse bronnen, honger, overbevolking, ongelijkheid en andere vraagstukken op te lossen.

Volgens Richard Sennett is de hand het raam [venster] naar de geest. In de overvolle zaal zaten veel onderwijsuitvinders die graag iets met hun handen doen. Opvallend was dat het een zaal met jong en oud was en voornamelijk afkomstig uit PO, VO en MBO. Omdat ik tijdens het Teach Maker Camp, in de herfstvakantie, al gemerkt had dat we hier met mensen te maken hebben die graag het onderwijs beter willen maken, had ik er ook uitleg gegeven over het LerarenOntwikkelFonds. Tot mijn grote genoegen gaf Mariska Hamelink (van Waag Society) aan dat er zich een tiental deelnemers voor het fonds hadden aangemeld. De ideeën van Maker Education trekt vernieuwers en veranderaars aan.

Astrid Poot van www.lekkersamenklooien.nl heeft deze vorm van onderwijs helemaal omarmt en probeert dit in het basisonderwijs te laten landen. Inmiddels heeft ze support van het bedrijf Conrad waardoor ze honderden, zo niet duizenden Klooikoffers in het onderwijs kan uitzetten. Het enthousiasme van deze onderwijspionier werkte aanstekelijk. Ik kreeg in ieder geval het gevoel dat ik iets gemist heb tijdens mijn schoolcarrière. Heel mooi gaf ze aan wat leerlingen doen als ze een vrije opdracht krijgen. De een gaat aan de gang en doet maar iets, de ander bedenkt iets en de laatste gaat heel praktisch met een onderdeel aan de slag om er iets van te leren.

De laatste inspirerende spreker was Rolf Hut. Rolf was volgens eigen zeggen een onhandige klungel, tot hij tijdens zijn studie aan het maken ging. Hij is wetenschapper aan de TU Delft en lost zijn problemen met een MacGyver instelling op (naar een televisieserie waarin wetenschappelijke kennis en inventief gebruik van huis-, tuin- en keukenspullen belangrijk is). Rolf motiveert studenten om te leren door te ontdekken, te bouwen en te doen. Uiteraard heeft Rolf een van zijn sensorprojecten meegenomen, de terug-schreeuw-machine. Uit een luidspreker komt een enorme herrie als het geluidsniveau te hoog word. Een handige gadget voor in de klas. Daarnaast is hij ook auteur van het boek “Rolfs Maakbare Wereld”, waarin hij beschrijft hoe je prachtige dingen kunt maken met huis-, tuin- en keukentechniek.

Wat betekent Maker Education nu voor leraren? Van Jorg Duitsman, van het Maerlantlyceum uit Eindhoven, hoor ik dat ze langzaamaan het curriculum aanpassen om Maker projecten te realiseren. Helaas geldt ook hier dat er te weinig tijd is om alles te doen. Zijn grootste wens zou zijn om een etmaal 48 uur te geven. In het kort kregen we het wonderlijke verhaal van opdracht naar uitvoering. Leerlingen moesten van een zelfgemaakt 2D vogelhuisje een stop-motion zonder vogel maken. Cryptisch? Nee, wij kregen het resultaat te zien en dat was prachtig.

Aandoenlijk was het verhaal van de leerkracht Yvonne Bogers van RKBS ‘t Palet uit Den Haag. Na een uitvoerig betoog over haar beweegredenen, kwam heel enthousiast haar ervaring met Maker Education naar voren. Inventieve constructies uit groep 7 en 8 werden door leerlingen bedacht en gemaakt. Het resultaat: een heel groot huis met rokende schoorsteen was niet alleen aandoenlijk, maar ook een mooi samenspel tussen samenwerkende leerlingen die hun eigen idee en fantasie de vrije loop lieten.

Aan het eind van de avond werd de nieuwe website van het Platform Maker Education gelanceerd. Op dit online platform worden activiteiten op het gebied van Maker Education bekend gemaakt en wordt lesmateriaal ter beschikking gesteld.

Wie ook iets met deze onderzoekende en proberende vorm van onderwijs wil, kan in contact treden met de Waag Society [link: http://waag.org/nl ]. Ben je zover en wil je het invoeren met een paar collega’s, dan kom je wellicht ook in aanmerking voor ondersteuning vanuit het LerarenOntwikkelFonds. Leraren moeten immers ook de ruimte hebben om iets dat zij willen te ontwikkelen.

DeAandoenlijk was het verhaal van de leerkracht Yvon Bogers van RKBS ‘t Palet uit Den Haag  Na een

Het LerarenOntwikkelFonds (LOF) heeft maar één eenvoudige lijkende opdracht. Dat is het ondersteunen van leraren die goede ideeën in de praktijk willen uitproberen en daarvoor tijd, geld en steun nodig hebben.

Om leraren te stimuleren en inspireren organiseert het LOF zogenaamde open LerarenLabs. Op woensdag 10 februari was ik in zo’n Lab om te kijken hoe het er aan toe ging en vooral of ik er als leraar ook iets aan had. Met nog 30 anderen uit het basis- en voortgezet onderwijs meldde ik me op een druilerige middag aan de De Ruijterkade, nabij het centraal station van Amsterdam. De verwachtingen waren niet al te hoog gespannen, vaak ervaar ik bijeenkomsten met een open karakter ook als bijeenkomsten met een open einde. Als je wilt weten met welke gedachte ik er na ruim drie uur vandaan kwam zou ik zeggen, sla de rest maar over en lees de laatste regel.

De bijeenkomst aan het IJ begon met een korte speeddate. Misschien dat ik het trof, maar direct kwam ik met drie zeer boeiende collega’s in gesprek. Het begon met Marie-Thérèse van de Kamp die een idee heeft over Virtual Reality in de klas. Al kon ik haar in aanvang niet volgen, binnen de 10 minuten date had zij mij een fantastische tip van de hand gedaan. In ieder geval ben ik voornemens die binnenkort in mijn les uit te proberen. Onderwijs als moonshot (komt van Kennedy die in 1959 de opdracht gaf om binnen 10 jaar naar de maan te vliegen, hoe daar ging hij niet over), sprak haar het meest aan. Ook die neem ik mee naar huis. Ook de volgende collega stelde zich met een idee voor, zij zocht naar een manier om nieuwe jonge docenten voor het speciaal onderwijs beter te laten integreren. Zij coachte, maar was ontevreden over de uitkomst. Als laatste trof ik een collega uit Winschoten, wij hadden zoveel gelijke ideeën over het onderwijs op onze scholen dat we adressen uitwisselden en elkaar binnenkort bezoeken. De eerste winst die dit open lab mij opleverde is in elk geval binnen.

Vervolgens organiseerde Jeske Hamers een sessie met de term Open Space. Een werkvorm waarbij de deelnemers zelf de thema’s aandragen. De bedenkers van een thema zijn direct ook de eigenaar van het door hun voorgestelde thema. Niet zo vreemd, want zij zijn ook degene die met een vraag zitten, dus gaat het door hen aangedragen onderwerp ze ter harte. De bedenkers moeten heel erg goed zijn geweest, want nagenoeg niemand hield zich vervolgens aan de “wet van de twee voeten”. Die wet houdt zoiets in als dat je mag altijd weglopen als het onderwerp je niet meer aanspreekt.
Om een indruk van de aangedragen thema’s te krijgen een korte opsomming: Virtual Reality, Vakoverstijgend leren, Portfolio voor leerlingen, coaching, maatschappelijk verantwoordelijk leren, hoe weet je of een methode werkt, 21e century skills en hulp bij aanvragen LOF.

De komende twee uren werd er in allerlei ruimtes druk gesproken. Helaas kwam op het door mij aangedragen onderwerp niemand opdagen, wellicht was ik daarom de enige die de wet van de twee voeten gebruikte. Fanatiek sprak ik vervolgens over coaching en met Bert Groenewoud (organisator) over de open LerarenLabs.

Na afloop presenteerden drie Labs de opbrengsten van hun gesprekken. Daarbij viel op hoe enthousiast iedereen vertelde over wat er ter tafel was gekomen. Mij vielen in elk geval de opmerkingen over delen, bewustwording, en ik weet waar ik moet beginnen op.

Na drie uur was ik fris geïnspireerd en moe van het praten en luisteren. Bij de open LerarenLabs komen collega’s die plezier in hun vak hebben en daar graag van gedachten over wisselen. De grootste winst zat wellicht in de ideeënrijkdom. Wil je een LOF project indienen dan is het Lab een inspirerende en boeiende plek om de finesses te ontdekken. Ik kwam er in elk geval enthousiast vandaan.

Nog even een persoonlijke noot: was er dan helemaal niets negatiefs? Ja hoor, dat het regende en waaide toen ik weer naar het station liep!

Binnenkort zijn er weer een aantal Open LerarenLabs:
16 maart in Amersfoort en 18 mei in Meppel. Kijk hier voor meer informatie.

Het LerarenOntwikkelFonds stelt individuele PO- en VO-leraren in staat op eigen initiatief en naar eigen inzicht vorm te geven aan de versterking van hun professioneel handelen en het verbeteren van het onderwijs. Het bouwt voort op de ervaringen van programma’s als ´Onderwijs Pioniers´ in Nederland, en het ´Teacher Learner and Leadership Program’ in Canada.

Leraren begeleiden en verbinden in het realiseren van hun ideeën voor beter onderwijs is één van de kerntaken van de Onderwijscoöperatie.

De Onderwijscoöperatie zal als vertegenwoordiger van de beroepsgroep het beheer van het fonds op zich nemen en het programma dat uit het fonds komt ontwikkelen, ondersteunen en werken aan kennisdeling.

Ingrediënten
Door middel van financiële support (tot € 75.000!), leerbijeenkomsten, een netwerk van onderwijsvernieuwers en coaching ondersteunt het fonds innovatieve initiatieven van leraren die bijdragen aan een verdieping en versterking van hun vakmatig handelen. Ideeën kunnen zowel pedagogisch-didactisch van aard zijn dan wel meer gericht zijn op vakinhoudelijke vraagstukken. Ook initiatieven rondom kennisdeling passen binnen de doelstelling van het fonds.

Om zoveel mogelijk leraren de kans te geven aan hun idee voor beter onderwijs te werken kent het fonds een laagdrempelige aanmeldingsprocedure. Gedurende het hele schooljaar kunnen er ideeën worden ingediend, welke op drie momenten in het jaar worden beoordeeld door een vakjury.

Je kunt je idee indienen via https://www.onderwijscooperatie.nl/lerarenontwikkelfonds/