Wie mij een jaar geleden vertelde dat ik in een weekend 80 km 
zou gaan wandelen had ik voor volkomen geschift verklaard. Wandelen door veld, bos en hei was niets voor mij. Ik herinner me van een paar jaar geleden nog wel dat ik een lange sliert Tocht om de Noord lopers (TodN) langs Groninger velden zag zwalken. Vorig jaar kwamen ze zelfs door Winsum.
Een beetje meewarig keek ik toen naar de malloten met hun kleine rugzakjes en meestal vrolijke grijns op het gezicht. Nee, dat leek mij anders dan de hardloper die verbeten in een mooie tijd de meet passeert. Inmiddels is het wandelvirus ook in mij geslopen, reden genoeg om op de uitnodiging van Geert Houtman in te gaan om mee te lopen van ergens aan de rand van Friesland tot aan de rand van Duitsland.
Tocht om de Noord wordt al weer een aantal jaren georganiseerd door Peter Veldhuis. Peter organiseerde in een grijs verleden hardloopevenementen, maar heeft een aantal jaren zijn focus verlegd naar het wandelen.
Wandelen is een massale breedtesport voor een brede range aan afstanden. Zo is het bij TodN mogelijk om een afstand van 15-87 km te lopen. De afstand kan een deelnemer in twee dagen lopen met verschillende startplaatsen.
Ik ga voor het maximale, al heb ik daar gezien een eerdere blaarervaring geen goede herinneringen aan. Blaren zijn mijn grootste vijand, dus besluit ik de makkelijkst zittende schoenen uit mijn collectie te dragen. Het zijn hardloopschoenen waarmee in 2007 de marathon van Rome nog werd gelopen. De demping is eruit, de ligging voor mijn voeten ideaal. Helaas klopte dat niet helemaal, een kleine blaar vergezelde me helaas de laatste 5 km alsnog.
Na lang wikken en wegen besluit ik ’s ochtends vroeg naar Bedum te rijden. Vandaar ga ik per Arriva bussen naar de startplaats in Grijpskerk. Ik ben nog maar een groentje als het om wandeltochten gaat. Had ik geweten dat ik al om 5 uur ’s ochtends op moest dan had ik de TodN waarschijnlijk niet gelopen. Eenmaal ingeschreven was er geen keus meer en kreunde ik luid toen de wekker af ging. Daarbij komt dat ik me ook nog moest haasten om tijdig in Bedum te zijn. Daar vertrekken de bussen vanaf 6 uur richting Grijpskerk. Als ik aankom in Bedum ziet het hele logistieke proces er professioneel uit. In de bus zit ik naast een onbekende die ik de hele dag min of meer op de voet zal volgen.
Het is nog donker in het uitgestorven en stille Bedum als ik bij Trefcentrum aankom. Een verkeersregelaar probeerde mij naar de ijsbaan te leiden, maar door een onhandige manoeuvre kwam ik weer bij haar uit. Gevolg was dat ik mijn auto voor de deur van de zaal zet waar burgemeester Bakker enige bemoedigende woorden spreekt richting deelnemers.
In de zaal zie ik alleen maar vreemden, de wereld van de wandelaars is (nog) niet de mijne. Organisator Peter Veldhuis meldt dat we dit jaar “Van Lauwerszee tot Dollard tou”, lopen, maar dat we volgend jaar “van Drenthe tot aan ’t Wad gaan”.
Tocht om de Noord dag 1 kaart op EveryTrail
Na een nachtelijke rit door het stille Noorden kom ik aan in Grijpskerk. Bij Café De Tapperij staat een tafeltje met nog niet helemaal wakkere stempelaars. Een lange rij wachtenden trotseren de ochtendkou, wachtend op een veeg inkt. Heel prettig was dan ook het aangeboden kopje koffie met een plak koek. Als ik in de rij sta hoor ik verderop een knal, het startschot voor de TodN. In de verte zie ik een groepje lopers van start gaan. Ik volg hen direct nadat mijn stempel ook in het boekje staat.
Nog maar net op weg worden we door de plaatselijke grootgrutter geleid. Ik weet niet goed wat ik ervan moet denken als ik zo door een C1000 supermarkt banjer. Er liggen nog ruim 86½ kilometers voor me en ik sta direct al in een supermarkt. Direct daarna gaan we ok nog eens door een slagerij. De door beide middenstanders aangeboden dropjes en het stukje worst vallen wel in de smaak. Weer buiten uit de helder verlichtte winkels valt op hoe donker het in Grijpskerk is. In de donkerte vervolgt de lange stoet deelnemers zijn weg richting buitenwijk. Geheel onverwacht speelt op het industrieterrein een bandje in de luwte van een bedrijfspand. Met de blaasmuziek in de rug worden de schimmen daarop de donkerte ingestuurd. Een vreemde gewaarwording is daarbij de enkel stille, maar vooral grote groepen hardop kwebbelende lopers.
Het zou vandaag nat zijn, althans als we de weersvooruitzichten mogen geloven. Gelukkig vallen er drie kleine buitjes en worden de deelnemers op dat punt niet teleurgesteld.
Het druppelt even als het lichter wordt. Door vocht, wolken en strijklicht zijn de kleuren van een onbeschrijflijke schoonheid. Een regenbui die ons uit de verte tegemoet komt gaat gepaard met een enorme windhoos. Door een bijkomend sausje ochtendlicht laat de natuur zijn mooiste indrukken achter. 
In de verte zie ik Kommerzijl, het eerste dorp op de route, er volgen daarna nog 24 plaatsjes. Het is schemerig in Kommerzijl, via een buitenwijk komen we bij een appelboer. Nooit geweten dat op het Groninger land nog zulke boomgaarden liggen (of is dit de enige). Aan het einde van de boomgaard worden de lopers getrakteerd op een grote mooie en zoete appel. Ik moet toegeven dat deze appel de lekkerste van dit jaar is. Het volgende dorp is Niehove, hier bezoek ik de eerste kerk. De kerk van Niehove werd rond het jaar 1230 gebouwd. Het bleef eeuwenlang het enige stenen gebouw in het dorp. Niehove is een idyllische, maar ingeslapen wierdedorp. Als wandelaar is de schoonheid van het dorp fantastisch.
Na Niehove komt Oldehove. Ik weet niet of er verwantschap tussen de namen bestaat, maar dat Oldehove jonger is dan Niehove ligt niet voor de hand. Oldehove heeft geen wierde, dus moet het na bedijking o.i.d. zijn ontstaan en dat is na de tijd dat men wierden opwierp. In Oldehove lopen we eerst door molen de Leeuw. In de molen staat een muziekcorps te spelen, na door de molen te zijn gezigzagd kom ik buiten en begeef ik me tussen brandweerlieden. Nog ben ik Oldehove niet uit, via een kleine omleiding schuifel ik dorpshuis Humsterland binnen. Ook daar speelt een plaatselijk muziekkorps zijn deuntjes. Zoals op heel veel plaatsen kun je ook hier even zitten en een kop koffie voor slechts 1 euro drinken. Deze koffie sla ik nog over, al waardeer ik de kennismaking met de muziek. Deze culturele uiting hoort niet bij mij, dankzij de TodN maak ik er op meerdere plaatsen kennis mee. 
Ook de weg van Oldehove naar het wierdedorp Saaksum toont dreigende luchten. In het 100 inwoners tellende dorp worden we gelukkig nog droog op een bijzonder gastvrije wijze onthaald. Jammer genoeg kan ik de kerk niet bezoeken, maar boerderij Thismaheerd laat de ruim 1000 wandelaars toe in stal en tuin. De tuin zal er na een dagje TodN waarschijnlijk heel anders uitzien. Vanaf Saaksum naar het Wierdenlandmuseum in Ezinge. Onderweg word ik aangesproken door Henk Smit, een bekende uit het loopcircuit. Onze gezamenlijke passie voor lopen en wandelen zorgt ervoor dat we de rest van de tocht met elkaar oplopen. Wel verbaas ik mij er een tijdje over dat hij op zoek is naar snelle Jelle. Later blijkt dat geen kruidkoek, maar een andere wandelaar te zijn. Zondag maak ik overigens kennis met Jelle, die inderdaad snel is.
Bij museum Wierdeland geniet ik van de sfeer in de voormalige garage. Hier zie ik ook een aantal bekenden. Geert Houtman is op deze plaats een uur eerder gestart voor de 25 km, jammer genoeg kom ik hem niet meer tegen. Na het museum loop de route eerst door Ezinge, langs de kerk en via het Ossepad naar de dijk. De kleiige modder klontert daar aan mijn schoenen. Hier komt dan toch een nadeel van hardloopschoenen naar voren. Tot aan de knieën zit de modder op mijn broek vastgekoekt. De dijk kan me overigens niet lang genoeg zijn want het uitzicht is formidabel. Hier zie je Groningen op zijn mooist, vlak, leeg, ver.
Niet ver van de dijk ligt Borg Allersma. Deze borg werd ergens in de 13e eeuw gebouwd, momenteel pacht de Rijks Universiteit haar. Het is mij trouwens een raadsel waarom een universiteit zo’n pand voor 30 jaar in gebruik heeft. De Allersmaborg ligt in een meander van het Reitdiep. De route loopt door het pand, waarvan de hal uit 1740 betimmerd is in de Louis XIV-stijl. Het is maar de vraag of iedereen daar oog voor heeft.
Via de Middagsterweg komen we vervolgens in Aduarderzijl. De lange sliert wandelaars loopt tussen de witte hekken bij deze sluis. Waarschijnlijk beseffen maar weinigen dat deze sluis voor het Noorden in de 16e en 17e eeuw een belangrijke rol heeft gespeeld. Zo werd in 1580 de sluis veroverd door respectievelijk Spanjaarden en later de prinselijke troepen. Na afloop van de verovering van de zijl vermoordden de Spanjaarden de overgebleven mannen, vrouwen en kinderen, om zelf weer na de herovering om het leven te worden gebracht. Een bloedige plek dus. Later, in het rampjaar 1672 werd hier de noordelijke waterlinie tegen Bommen Berend opgetrokken. Een ramp voor de Ommelanden, die hierdoor de hele oogst verloren zagen gaan. Kortom, als er een plaats is die met de historie van onze provincie te maken heeft is dat wel hier.
De boerderij van Koepon is de volgende agrarische plaats waar we doorheen trekken. Weer zo’n plek waar je normaal nooit komt. In witte plastic bakken zitten kalveren als reuzenschildpadden de lopers aan te staren. We lopen door de stal van de boerderij van de zeer welvarende boerderij van Koepon om er aan de andere kant weer uit te gaan. Ook in Garnwerd vindt zo’n doortocht plaats. Daar heeft uitbater Hamming de schuur met de mooie naam “Doorloopt” opengesteld. We worden daar op Garnwerderpap, Gört getrakteerd. Garnwerd heeft sowieso veel gedaan om de lopers te vermaken. Eerst kunnen we de nog in restauratie verkerende kerk bekijken, daarna lopen we door de Burgemeester Brouwerstraat waar zich bloedige taferelen afspelen. Wie hier durft te klagen over blaren wordt er middels amputatie radicaal van af geholpen. Na passage van de brug over het Reitdiep komen we op het alom bekende Pieterpad. Dit deel slingert onprettig en onveilig door het prachtige Reitdiepdal. Via de Schillegehamsterweg, waar we even bij de erg drukbezette boerderij Kleikracht kijken, komen we bij recreatiecentrum Marenland. Nog voor de slagboom van deze kanoverhuurder krijgen we een stempel en kunnen we door naar Winsum. In het Winsumerdiep liggen meerdere namaakgondels. Winsum Maritiem, een jaarlijks feest staat vanavond op het programma. Ook overdag zijn er in Winsum meerdere activiteiten. Langs de achtertuintjes bij de Westerstraat en door de Obergummer kerk komen we bij het Winsumer evenementenplein, oftewel het Boogplein. Op dit terrein rijdt een amfibievoertuig van het leger stoer een heuvel op en af. Na een inhoudelijke bijdrage aan de Winsumer structuurvisie, onder toeziend ook van wethouder Jaap Hoekzema vervolgen wij onze weg door de Hoofdstraat. Gelukkig bracht Tineke mij een dunnere jas en banaan, zodat de laatste 15 km erg aangenaam bleven.
Na de Munsterweg slaan we af op een met mais begrensd pad dat als zodanig niet door mij werd herkend, zo zie je nog eens wat nieuws in je eigen omgeving. Via Onderwierum komen we langs de toren van Westerdijkshorn. Die is open, maar omdat dat niet opvalt passeer ik deze attractie. Wat wel heel goed staat aangegeven is de weg door de kaasfabriek van Friesland Campina aan de rand van Bedum. Tot mijn verrassing mogen we in deze ultramoderne fabriek een kijkje nemen. De kazen rollen er in rap tempo van onbemande lopende banden. De grote baden met rijpende kazen zijn vanuit de gang goed te zien. Uiteraard mogen we een stukje proeven en krijgen we een paar mini houten klompjes mee als aandenken. Rond 15.00 uur passeer ik samen met Henk de eindstreep naast Trefcentrum Bedum. We spreken af om de volgende dag hier bij de boog weer te starten.
Dag 2
Weer vroeg op, nu echter een half uurtje later, want ik wil niet eerst naar Delfzijl. Er is geen startboog naast het Trefcentrum. Lastig want zo kan ik de afspraak met Henk niet nakomen, gelukkig zien we elkaar lopen in de halfvolle zaal. Met Henk is ook Jelle meegekomen. Snelle Jelle zoals ik hem maar even noem is een ervaren wandelaar met 35x de Nijmeegse vierdaagse op zijn naam. Jelle is gezien de vele gesprekjes die hij met iedereen aanknoopt ook een bekende wandelaar. Sportief genoeg kwam hij deze vroege ochtend ook nog “op fiets uit Stad”. Na de stempelsessie in het Trefcentrum vertrekken we als een van de eersten. 
Het is donker en fris als we buiten Bedum komen. De eerste verrassing ervaren we als we het gemeentebordje van Loppersum passeren. Naast een kippenboerderij staat een tafeltje met eieren. Voor iedereen die zijn zondagochtend ontbijt mist. Na de kippenschuur vraag ik me als niet-Groninger af wat een Keesrief is. Henk weet onmiddellijk aan te geven dat de Keesreifweg in het Nederlands een kaasraspweg zou heten. De Toal hier blijft me verbazen, ook na ruim 32 jaar in deze omgeving gewoond te hebben.
Tocht om de Noord kaart dag 2 op EveryTrail
Mijn voeten worden nat als ik op een gegeven moment door het gras moet banjeren. We horen nog bij de eerste groep lopers, dus zijn er nog geen gebaande paden. Naast het natte pad groeien de mooiste bloemen. Men doet langs het ommetje de Heemen veel moeite om enig diversiteit in flora en fauna te behouden.
Na ruim 16 km doen we Lellens aan. Ik had nog nooit van dit vergeten dorp gehoord. Verrassend genoeg hadden de inwoners ook hier een bijzondere aantrekkelijke voorstelling voor de TodN deelnemers gemaakt. In een merkwaardige kledij, lijkende op wat men halverwege de 19e eeuw droeg werden wij begroet. In de kerk van Lellens kwam op een gegeven moment een oudere heer binnen.
Het kon de dominee zijn, want de dracht van deze man oogde ouderwets. Anderzijds past ze bij bepaalde streng gelovige groepen nog steeds in deze tijd. Dientengevolge kan het dan ook wel eens zo zijn dat deze Lellenaar zich niet verkleed had. Bij dorpshuis “Proathoeske” neem ik een kop koffie.
De een of andere mafkees heeft verderop bij Ten Post het plaatsnaambord opgesierd met Kröddeburen. Deze streekaanduiding is feitelijk een scheldnaam. Krödde is Gronings voor perzikkruid, een onkruid. De naam betekent ongeveer: buurt waar onkruid groeit. Je moet zo je image maar willen opbouwen.
Van Ten Post gaan we naar Winneweer om vervolgens in Garrelsweer te komen. 
Garrelsweer heeft flink uitgepakt. Hoe het komt dat dit HEMA loze dorp zoveel aandacht voor dat bedrijf heeft lijkt een raadsel. Uiteindelijk bekend een Garrelsweerder dat de HEMA de activiteiten mede sponsort. Na door het met muziek gevulde dorpshuis te zijn gelopen kunnen we een echte HEMA rookworst kopen. Als op een gegeven moment een oude schoolmeester over Garrelsweer vertelt meldt hij en passant dat er nog geen HEMA was in het verleden. Ook een soldaat bij een monument geeft aan dat er tijdens de oorlogen waar het dorp slachtoffer van was, nog geen HEMA in Garrelsweer stond. In het kerkje van Garrelsweer zingt een vrouw naast het kerkorgel, gelukkig blijft de HEMA sluikreclame me daar bespaard. In het verderop gelegen Wirdum maken we een ommetje door de plaatselijke lagere school. Op dit schoolplein spelen kinderen in dracht van 150 jaar geleden. Ik koop er uit balorigheid een stukje zoethout. Het kost me veel moeite om de zoete smaak eruit te krijgen. Als kind kauwde ik er heel wat fanatieker op los.
De weg gaat vervolgens nagenoeg parallel aan het Damsterdiep verder. We passeren Rusthoven, een statig huis dat men op dit moment renoveert. Daarna komen we bij Ekenstein. De uitbater van dit restaurant biedt lopers voor een schappelijke prijs koffie met appelgebak aan. Daar Henk en ik net in marstempo zijn gaan lopen slaan we deze versnapering maar over. Wat we wel meenemen onderweg zijn de vele stukken kaas die her en der door LTO Noord Nederland worden aangeboden. Voor wie het niet weet, er wordt in het noorden erg lekkere kaas geproduceerd.
Nadat we de provinciale weg zijn overgestoken komen we bij de grauwe kerk van Tjamsweer. Ook deze kerk staat open voor de wandelaar. Na kerkbezoek wordt ons een drankje aangeboden. Helaas mag ik geen blikje meenemen voor later, dus drink ik het ter plekke haastig op. De weg gaat vervolgens slingerend door het mooie noordoostelijke landschap. Naast een spoorwegovergang kom ik een wel heel erg onzinnig bord tegen “verboden vuil te storten”. Geen idee waarom dat bord er staat, volgens mij mag je namelijk nergens vuil storten.
Aan de Kloosterweg ligt het kerkje van Jukwerd. Ik ga er niet binnen, het schijnt al sinds 1980 een atelier te zijn. Er staan drommen mensen voor de ingang, hetgeen niet al te uitnodigend is. Nadat een fotograaf ons heeft vereeuwigd komen we op de Marsumerweg en al snel bij de wierde van Marsum. Deze op een wierde gelegen kerk lijkt in het landschap te zijn geschilderd. Een lang smal stenen pad voert naar de ingang van de kerk. Helaas is het interieur weer eens Gamma wit. De beeldenstorm heeft in de nu protestantse gemeenten zijn verwoestende werk ook hier goed gedaan. De Marsumer kerk dateert uit de 12e eeuw en is daarmee de oudste bakstenen kerken in de provincie. Na uitgebreid onderzoek van de dakconstructie is het niet onaannemelijk dat de kerk gebouwd is aan het begin van de 14e eeuw. De kerk staat op een afgegraven wierde. Het grotendeels nog originele romaanse kerkgebouw is vrijwel het enige restant van het kerkdorp Marsum. Bij het Beleg van Delfzijl (1813-1814) in de Franse tijd werd het dorp bijna compleet verwoest. Helaas nemen maar weinig wandelaars de moeite het lange pad heen en weer te lopen. De kerk is zeker de moeite waard.
Ik vergeet te vertellen dat we nabij Jukwerd nogmaals door een boerderij liepen. De boer moet wel erg gastvrij zijn. Duizenden wandelaars schuifelen door zijn pand en via een platte boot verlaat men het erf. De grote Heekt zoals het water heet kan schijnbaar alleen ten tijde van de TodN zo worden gekruist.
Na de kerk komen we bij een aantal monumenten die aan een latere nooit uitgevochten oorlog doen denken. We zijn bij de Marsumerweg waar 7 bunkers van 12 meter diep uit de Koude Oorlog liggen. Deze bunkers werden aangelegd tussen 1952 en 1964. Ooit waren ze in gebruik als navigatiestation 
voor de Koninklijke Luchtmacht met als doel vijandelijke vliegtuigen op sporen en te volgen. Er was ruimte voor 378 soldaten vooral technici. De radar kon vliegtuigen waarnemen tot nabij Berlijn. De muren zijn tot 6 meter dik en voorzien van massieve gasdichte stalen deuren. Uiteraard werden de ingangen van alle 7 bunkers op 1,5 meter boven NAP geplaatst om ook in het geval van een dijkdoorbraak het land te verdedigen. Nu zijn het merkwaardige grijze puisten met een hoog roestig hek eromheen.
In Delfzijl aangekomen doet het vreemd aan dat men er nog koketteert met de Franse bezetting. Daar is tegenin te brengen dat oude oorlogswonden helen en verhalen worden. Het Beleg van Delfzijl speelde zich af tijdens de overgang van de Franse tijd in Nederland naar de periode van het Koninkrijk der Nederlanden en duurde van 13 november 1813 tot het ontzet op 23 mei 1814. De bezetter bevond zich in dit geval niet rondom de stad maar binnen de stad. Een zekere kolonel Pierre Maufroy was de Franse bezetter. De troepen van de Nationale Garde, Kozakken en Pruisen en schepen van de Engelse Vloot, die allen onder leiding stonden van de Nederlandse kolonel Marcus Busch, belegerden de vestingstad Delfzijl om haar weer in Nederlandse handen te krijgen. Omdat kolonel Maufroy niet wilde geloven dat Napoleon Bonaparte verslagen was, bleef hij Delfzijl verdedigen. Zodoende bleef de vesting Delfzijl tot na de Franse tijd bezet. Delfzijl was daarmee het laatste steunpunt voor Napoleon, die anderhalve maand voor het ontzet van Delfzijl verbannen was naar Elba. Met vlag en wimpel mocht deze verwarde kolonel uiteindelijk vertrekken. Men is er naar ik begreep een film over aan het maken, een namaak kampement met een acteur als Maufroy langs de TodN vestigen hier aandacht op.
Ik heb wat tegen Delfzijl. Niet tegen de inwoners, niet tegen het feit dat het stadje een rijke industrie gemeente is, wel tegen de vreselijke lelijkheid. Heel Delfzijl lijkt lelijk. Zelfs de nieuwbouw is zo ruim opgezet dat het saai lelijk is. Modern huisje hier, groot parkje daar en 
Delfzijl is klaar. Laten we zeggen dat Maufroy een zware erfenis heeft achtergelaten.
Door de nieuwbouw komen we bij het Eemshotel (ook lelijk) en de dijk met een lelijk monument van staal voor Ede Staal. Uiteindelijk komen we aan in de evenementenhal “De Boegschroef”. Henk, Jelle en ik passeren na 8 uur de finishboog. Mijn gps geeft 42 km aan.
Een medaille, massage, blarenprik en stamppot zijn de laatste bezigheden alvorens naar Bedum te gaan om mijn auto op te halen.
Video
Tocht om de Noord, 29 en 30 september 2012, 45 en 42 km van Grijpskerk tot Delfzijl totaal 16,5 uur wandelen
Links:
Zaterdag 29 september 2012: foto’s of de diavoorstelling.
Zondag 30 september 2012: foto’s of de diavoorstelling