IDOMEDEO

imageDe opera verhaalt over koning Idomeneo van Kreta die na zijn terugkeer uit de Trojaanse oorlog gedwongen wordt zijn zoon op te offeren. De verhouding tussen mensen en goden wordt in de opera behandeld. Door ingreep van de goden een goed einde afgedwongen.

De opera werd gecomponeerd door Wolfgang Amadeus Mozart, het libretto (boekje) werd geschreven door Giambattista Varesco. De opera werd voor het eerst op 29 januari 1781 in München opgevoerd. De handeling vindt plaats in Sidon (tegenwoordig Khania) , de hoofdstad van Kreta, vlak na het einde van de Trojaanse oorlog. Het is een opera in 3 aktes met 7 tonelen.

  • Rollen: IDOMENEO (Koning van Kreta) tenor
  • IDAMANTE (zijn zoon) sopraan / mezzosopraan
  • ILIA (Trojaanse prinses) sopraan
  • ELETTRA (Griekse prinses) sopraan
  • ARBACE (vertrouweling Koning) tenor
  • HOGEPRIESTER VAN NEPTUNIS tenor
  • LA VOCE (stem van het orakel) bas

Inhoud
Idomeneo, koning van het eiland Kreta, heeft tien jaar lang strijd gevoerd tegen Troje. De stad is verwoest en de inwoners zijn vermoord. Het zegevierende Griekse leger keert terug, samen met zijn bondgenoten, waaronder Idomeneo. Voor velen van hen wordt deze thuisreis een zwerftocht, waardoor de zege die zij behaalde op vreemde bodem verandert in een nederlaag op hun eigen grond. Een van hen, de Griekse krijgsheer Agememnon sterft in Argos en zijn dochter Elettra vlucht naar Kreta.

Ouverture
De ouverture is als het ware een symfonisch gedicht waaruit het waardige en heroïsche karakter van het drama blijkt, en bevat een thema dat van tijd tot tijd weer opduikt in de opera. Van alle opera ouvertures van Mozart is deze van Idomeneo het meest nauw verweven met de totale inhoud van de opera.

Ouverture

Akte I
Eerste toneel. 
De appartementen van Ilia in het paleis van Idomeneo, met een gaanderij op de achtergrond. Ilia de dochter van koning Priamus van Troje, vraagt zich af wanneer er een einde zal komen aan haar ellende. Zij is gegijzeld door Idomeneo en samen met andere Trojanen naar Kreta gezonden. Zij treurt over haar lot, dat van haar vader en broers, en over de stad Troje.
Een deel van de Griekse vloot waarop zij naar Kreta werd gevoerd, is tijdens een storm vergaan en het is zeer waarschijnlijk dat Idomeneo is verdronken. Zelf is zij gered door de zoon van Idomeneo, Idamante, op wie zij verliefd is geworden. Zij vreest echter dat Idamante van Elettra houdt, die ook naar het eiland gevlucht is. Ilia voelt zich ongelukkig, en zou liever dood zijn.
aria. Padre, germani, addi.

aria. Padre, germani, addi.

Als Ilia Idamante met zijn begeleiders ziet naderen, smeekt zij om innerlijke rust. De prins vertelt haar dat enkele schepen van Idomeneo’s vloot in binnenkomen. Idamante wil Ilia en alle Trojaanse gevangenen vrij te laten. Hij voegt eraan toe dat hij alléén slaaf zal blijven van haar schoonheid. Onder de indruk van deze stoutmoedige woorden en openhartigheid, vraagt Ilia aan Idamante, om wanneer hij over liefde spreekt, zich te bezinnen, wie zijn vader is en wie haar vader was. Idamante antwoordt met een hartstochtelijke liefdeverklaring in zijn grote
aria. Non ho colpa  (ik heb geen schuld).

Non ho colpa

De Trojanen en Grieken tonen hun vreugde en dankbaarheid in een
koor. Godiam la pace.

Godiam la pace

Elettra komt op en verwijt Idamante dat hij de Trojanen begunstigt. Zijn antwoord is, dat de Grieken zich door hun overwinning kunnen veroorloven edelmoedig te zijn. Zij worden onderbroken door de komst van Arbace, raadsman en vertrouweling van Idomeneo. Hij komt melden dat de god van de zee volbracht heeft wat de god van de oorlog niet gelukt is en dat Idomeneo de overtocht niet heeft overleefd. Aan de kust, smeken zij de goden om genade.
Elettra blijft alleen achter, zij is ontstemd, en bang dat Idamante, als hij koning van Kreta is, Ilia als koningin zal kiezen. Zij haat de Trojaanse vrouw, die zij niet meer achting geeft dan een slavin. In haar wanhoop roept zij de Furiën aan.
aria. Tutte nel Cor vi sento

Tutte nel Cor vi sento

Haar hart is vervuld van haat en wraakgevoelens.

Tweede toneel
.
Aan de kust, waar de woeste zee een ravage heeft aangericht. In de verte hoort men de noodkreten van eilandbewoners en gestrande zeelieden die hun smart en ellende uiten,
dubbelkoor. Pietà! Numi, pietà.

Pietà! Numi, pietà

Idomeneo arriveert met een deel van zijn gevolg. De belofte dat hij het eerste levende wezen dat hij aan land zal ontmoeten, aan de godheid zal offeren, vervult zijn hart met angst.
Recitatief. Eccoci salvi alfin en
aria. Vedrommi intorno l’ ombra dolente.

Vedrommi intorno l’ ombra dolente

Idamante treurt over de dood van zijn vader. Omdat het is twintig jaar geleden is dat hij zijn vader voor het laatst gezien heeft herkennen geen van beiden elkaar. Als Idamante onthult dat hij bezorgd is over zijn vader Idomeneo, richt Idomeneo zich vol angst tot zijn zoon. Tot zijn verbazing weigert zijn vader hem te omarmen en verklaart op donkere toon dat het beter was geweest dat zij elkaar niet hadden ontmoet, en dat Idamante het gezelschap van zijn vader moet mijden. Idamante staat perplex en wordt bang, heeft hij Idomeneo beledigd?
aria. Il padre adorato.

aria. Il padre adorato.

Intermezzo.
De zee is nu kalm. Het Kretenzische leger of wat ervan over is na de storm, komt aan wal en wordt met gejuich verwelkomd en de vrouwen voeren dansen uit. Een briljante en
plechtstatige mars

Mars

is de inleiding voor het slotkoor Nettuno s’ onori !

slotkoor Nettuno s’ onori

Akte II 
derde toneel
De koninklijke appartementen.
Idomeneo onthult aan zijn vriend en raadsman Arbace het geheim van zijn gelofte aan Neptunis. Hij moet zijn eigen zoon offeren!  Arbace geeft hem de raad Idamante het land uit te sturen en een ander slachtoffer voor Neptunus te zoeken
aria. Se il tuo duol.

Se il tuo duol

Idomeneo besluit dat Idamante Elettra zal begeleiden naar het hof van haar vader in Argos. (2)
Ilia die van dit alles niet op de hoogte is, komt Idomeneo geluk wensen met zijn behouden terugkeer. Ilia zegt hem dat zij in Kreta een nieuw vaderland heeft gevonden en in Idomeneo een nieuwe vader. aria. Se il padre perdei.

Se il padre perdei

Als zij weg is, beseft Idomeneo dat hij verliefd is geworden op Idamante, en erkent nu dat Neptunus drie slachtoffers heeft gevonden. Een zal gedood worden door het zwaard en twee zullen bezwijken aan hun verdriet.
Ofschoon hij ontsnapt is aan de storm op zee woedt er nu een storm in zijn hart. Hij is wanhopig.
aria Fuor del mar.

Fuor del Mar

Elettra is gelukkig dat zij naar haar land zal terugkeren met Idamante, de man die zij liefheeft en zij vertrouwt erop dat hij Ilia spoedig zal vergeten en alleen haar zal toebehoren. Zij uit haar vreugde in een lyrische
aria. Idol mio.

Idol mio.

vierde toneel.
De haven van Sidon. De serene kalmte van de zee wordt weerspiegeld in het koor, begeleid door de klarinet.
Placido è il mar

Placido è il mar

Tussen twee strofen zingt Elettra haar
solo Soavi Zeffiri sol’ spirate,

Soavi Zeffiri sol’ spirate,

en dat is het enige rustige moment in de hele opera.
Idamante, verbijsterd en bedroefd, onderwerpt zich aan de wil van zijn vader. Hij zal vertrekken.
terzet. Pria di partir.

Pria di partir

Idomeneo zegent het paar.
Als zij de schepen naderen steekt er een heftige storm op. Bliksemschichten verlichten de schepen en er verschijnt een afschuwelijk monster in de golven. Het volk ziet hierin de woede van Neptunus en vraagt ontzet wie verantwoordelijk is voor de belediging van de godheid.
koor Qual nuove terror.

Qual nuove terror.

Idomeneo erkent dat hij de schuldige is en smeekt de god Neptunus om hem te straffen in plaats van een onschuldig slachtoffer. Terwijl de storm voortraast, vlucht het volk in paniek.
koor. Corriano, fuggiamo.

Corriano, fuggiamo

Idomeneo blijft achter, een eenzame, tragische man.

Akte III
vijfde toneel
De koninklijke tuinen.
In een idyllische omgeving peinst Ilia over haar liefde voor Idamante en zingt haar verrukkelijke
aria. Zeffiretti lusinghieri.

Zeffiretti lusinghieri

Idamante belooft haar het zeemonster te verslaan.
Samen bezingen zij hun eeuwige liefde voor elkaar.
duet. S’io non moro a questi accenti. (3)

S’io non moro a questi accenti

Plotseling worden zij ontdekt door Idomeneo en Elettra. Opnieuw vraagt Idamante zijn vader waarom hij hem steeds ontwijkt, maar Idomeneo kan er niet toe komen zijn zoon de waarheid te vertellen en opnieuw beveelt hij hem het land te verlaten. Ilia verklaart daarop dat zij met hem mee zal gaan, maar Idamante staat erop dat zij veilig in Kreta blijft.
De jaloerse Elettra ziet dat het geluk aan haar greep ontsnapt.
Zij nemen afscheid van elkaar in het beroemde
kwartet. Andrò ramingo e solo. (4)

kwartet. Andrò ramingo e solo

Arbace komt op en vraagt Idomeneo het volk te kalmeren.
Wanneer de koning vertrokken is, smeekt hij de goden om genade.
aria, Se colà ne’ fati’ scritto.

Se colà ne’ fati’ scritto

zesde toneel.
Een ruim plein voor het paleis, gemarkeerd door beelden. Idomeneo en Arbace komen op met hun gevolg. Als Idomeneo de naam van het slachtoffer bekent maakt, zijn zoon Idamante, verstijft het volk van ontzetting en een uiting van verdriet en smart.
koor. O voto tremendo

O voto tremendo !

zevende toneel.
De schitterende tempel van Neptunus, met op afstand de kust.
Onder begeleiding van een feestelijke mars verschijnt Idomeneo met zijn gevolg voor het volk om de bloedige ceremonie te openen. Na het gebed van Idomeneo en de priesters.
cavatina met koor. Accogli, oh re del mar.

Accogli, oh re del mar

 

worden juichende overwinningskreten gehoord vanuit de zee.
Idamante heeft het monster gedood. Toch biedt hij zich aan als offer voor Neptunes.
recitatief. Padre, mio caro padre. (5)

Padre, mio caro padre

Als Idomeneo zijn hand opheft om de dodelijke slag toe te brengen werpt Ilia zich in zijn armen en biedt zichzelf aan als slachtoffer. Daarop wordt een verward geluid vernomen en het beeld van Neptunus komt in beweging. Een onderaardse stem, verkondigt dat Idamante als koning moet regeren in plaats van Idomeneo, met Ilia als zijn bruid.
recitatief. Ha vinto amore.

Ha vinto amore


Elettra verlaat het toneel alsof zij opgejaagd wordt door de Furiën.
aria. D’ Oreste, d’ Aiace.

D’ Oreste, d’ Aiace.

In een laatste optreden draagt Idomeneo de soevereiniteit over aan zijn zoon en wenst hem en het volk van Kreta geluk.
recitatief. Popoli, a voi l’ ultima legge .
In een slotkoor stemt het volk hiermee in, onder aanroeping van de goden Amor en Juno.
koor. Scenda Amor, scenda Imeneo.

Scenda Amor, scenda Imeneo

(1) Het begin van de ouverture in D groot demonstreert Mozarts nieuw verworven compositorische wasdom, (vergeleken met de ouvertures van ‘Mitridate’ en ‘Lucio Silla’) en ook dat hij zich bewust is van de betekenis van de ouverture voor de inhoud van het drama. Hij wist dat hij componeerde voor het bekende Mannheim-orkest, het beste orkest van Europa, dat naar München was gehaald door de muzikale Keurvorst Karl Theodor.
De violen waren voor deze gelegenheid gedubbeld, en er waren voor het eerst ook klarinetten aan de blazers aan toegevoegd. Met deze rijke orkestratie kon hij ook verbergen dat de vertolkers van Idomeneo en Idamante in de oorspronkelijke bezetting niet zo denderend waren, waardoor Mostaard hun zangpartijen moest aanpassen.
(2) In de Weense versie van 1786 begint de tweede akte met een scène tussen Ilia en Idamante, waarin Idamante probeert Ilia’s twijfels over zijn liefde te ontzenuwen.
(3) Het duet Spiegarti non poss’io, KV489, werd gecomponeerd voor de Weense uitvoering van 1786.
(4) Een unicum in de hele opera-seria-literatuur- Andrò ramingo e solo, waarin de pijnlijke, met elkaar strijdige emoties van de vier hoofdfiguren tot uitdrukking komen.
(5) De aria No, la morte io non pavente waarin Idamante zijn lot dapper onder ogen ziet, werd in München geschrapt
.

This entry was posted in Kunst and tagged . Bookmark the permalink.

Comments are closed.