ZON, BUS, MUUR
eerste dag Berlijn excursie
3 juni 2014
Ruim voor de klok acht uur slaat zitten alle leerlingen in de bus, klaar om aan de lange reis naar Berlijn te beginnen. Voor de meesten is dit een hele onderneming, Corien vraagt met enige ongerustheid in haar stem of het niet langer is dan zes uur.
De alleraardigste buschauffeur rekent voor dat het met zo’n 80 km per uur en een paar pauzes onderweg wel iets langer kan duren. Zonnige temperaturen maken de busreis enerzijds prettig, anderzijds benauwd. De stevig blazende airco heeft in ieder geval een actieve dag.
Stemmingsvol passeren we na drie kwartier de Duitse grens. Het duurt dan nog ruim anderhalf uur alvorens we een korte, voor de chauffeur verplichte, pauze houden. De opgewarmde hormonen zorgen ervoor dat bij die pauze iedereen voetbalt, hardloopt of bij de benzinepomp een glaasje drinkt. 
Na wederom nog eens 225 kilometer komen we bij de vroegere Inner Deutsche Grenze, Mariënborn. De oudere docenten herinneren zich de soms urenlange wachttijden van voor de Wiedervereinigung nog.
Het is geen al te grote opgave onze leerlingen duidelijk te maken dat hier een scheidslijn tussen twee werelden lag. We lopen over het terreinen langs verlaten grenshokjes. Wie goed snuift denkt zich de geur van walmende Trabantjes en rokende bruinkool in. Leon, Luuk, Jean en Joep hebben een voetbal meegenomen en zijn daar druk mee bezig. De ruimte van het vroegere grensstation kan menig voetbalveld herbergen, een balletje meer of minder maakt niet uit.
Na een bezoekje aan een kleine tentoonstelling, waar de zelf-afvuur installatie de meeste indruk maakt lopen we naar het terrein met een rolbarricade. De grote stalen balk was
ooit bedoeld om aanstormende vrachtauto’s die de grens wilden passeren tegen te houden. Bij deze balk maken we een groepsfoto, de leerlingen die op de barricade waren geklommen zaten er al klaar voor.
We zijn nog maar 185 kilometer van Berlijn, na ruim 2 ½ uur passeren we het gele plaatsnaambordje van de Duitse hoofdstad. Eerst stoppen we kort bij vliegveld Tempelhof, een architectonisch gedrocht uit de tijd van het derde rijk. Helaas was het niet mogelijk de start en landingsbanen te bekijken. Er vliegen geen Junkers of DC 3’s meer op dit sinds 2009 verlaten vliegveld. Onlangs heeft de bevolking middels een referendum besloten om hiervan een van de grootste picknick-velden ter wereld te maken.
We zijn in Berlijn, dus is het niet ver meer om van hieruit bij de vroegere grensovergang Checkpoint Charlie te komen. De TomTom van de buschauffeur wijst op soepele wijze ons de weg naar deze voormalige binnen-Berlijnse grens. 
We hebben een kwartier voor het bezoek aan deze grenspost. Het lukt sommigen een kop koffie te bemachtigen bij het nabij gelegen Starbucks. Een groep meiden neemt echter de moeite om met twee geüniformeerde stoere kerels op de foto te gaan. Na enig onderhandelen kostte de fotosessie met deze binkies wel vijf euro. Later ontmoeten we ook nog eens twee als koekiemonster verkleedde figuren, zij gingen voor slecht twee euro met een deel van de groep op de foto. Verkleedde mannetjes en vrouwtjes horen schijnbaar bij de 
Berlijnse toeristen-entourage.
Bij het monument dat herinnert aan de praktijken van de Gestapo staan nog resten van de Berlijnse muur. In het verleden hadden Mauerspechten (mensen met hamer en beitel) de muur nogal flink afgeklopt.
Ronduit indrukwekkend ervaart iedereen het Sony Centrum aan Potzdammerplatz. Via diverse onderdoorgangen komen we daar terecht. Vooral het enorme dak is zeer indrukwekkend.
Via de randen van Tiergarten komen we bij het Holocaust monument. De golvende grijze betonblokken nodigen onze scholieren uit om er rond te rennen. De architect moet het zo bedoeld hebben al is dat vreemd bij een herinneringsplek voor 6 miljoen vermoordde mensen. Tessa presteert het om in de zee van vierkante blokken haar tas kwijt te raken. Wonder boven wonder lukt het haar die tas toch weer terug te vinden. Het einde van de wandeling is de Brandenburger Tor. 
Bij de nabijgelegen Straße des 17. Juni staat de bus op ons te wachten. Deze brengt ons richting Hohenschonhausen naar hotel Kolumbus. We zijn als begeleiders wel wat gewend aan hotels, maar eerlijk is eerlijk, dit hotel valt ons reuze mee. We logeren in een echte Oost-Berlijnse plattenbau-wijk. De monotone huizen en de zeer nabij gelegen Stasi-gevangenis geven de omgeving een troosteloze indruk. Schijn bedriegt, want in deze straat zitten ook kunstenaars die Berlijn tot kunstmetropool verheffen. Met enige bange gevoelens gaan we tegen 20.00 uur richting Daoxing, een chinees restaurant. Wat je vreest moet je niet laten, soms valt het mee, zo ook hier. Iedereen komt op deze plek volledig aan zijn trekken. Onbeperkt eten van goede kwaliteit is voor herhaling vatbaar. Dat kan ook, want we hebben voor morgen nog geen restaurant gereserveerd.
De nacht valt alleszins mee, een strenge nachtwacht weet snel iedereen op zijn/haar kamer te krijgen. De enige teleurstelling die we moeten verwerken is het slechte en dure internet. Morgen zal ik elders proberen de foto’s online te krijgen.
TUSSEN REICHSTAG en FERNSEHTURM
tweede dag Berlijn excursie
4 juni 2014
Het ontbijt in hotel Kolumbus was uitstekend en voor een jongerenhotel uitbundig en gezond te noemen. Broodjes, vleeswaren en vruchten in alle soorten en maten. Lucas, Paula, Elisa en Julia gaven aan zeer tevreden te zijn, al had Lucas wat moeite om een vrije stoel te vinden. Bij een flink deel van de leerlingen was goed te merken dat de nacht niet al te lang had geduurd. Dankzij gangbewaking hadden wij als docenten er echter niet veel last van gehad. Na 22.00 uur moet alles stil zijn.
Om 08.30 uur stonden we bijna met zijn allen klaar, een paar dames hadden echter meer tijd nodig om de afgesproken plek te vinden. Ons eerste bezoek van vandaag is de koepel van de herbouwde Reichstag. Het Rijksdaggebouw is sinds 1991 weer het Duitse parlementsgebouw. Het gebouw dateert van 1894. Tot 1933 zetelde hier de Rijksdag, een voorganger van het huidige parlement, de Bondsdag. Het gebouw heeft de teloorgang van zowel het keizerrijk aan het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw meegemaakt, als de Weimarrepubliek en het Derde Rijk. De naam van het gebouw wordt ook wel afgekort tot Rijksdag. Hoe interessant ook, wij bezoeken alleen de koepel die door Sir Norman Foster op de lelijke eclecticistische onderkant is geplaatst.
Na 9/11 is het lastiger geworden om toegang te krijgen tot de koepel. Het is ons in ieder geval wel gelukt, dus staan we om 9.30 uur bij de ingang te wachten tot we toegelaten worden. Een lift brengt de groep naar de eerste verdieping, de onderkant van de grote koepel. Een kleine tentoonstelling informeert over dit meest open parlementsgebouw ter wereld. De geschiedenis wil echter dat zowel keizer Wilhelm I als Wilhelm II het niet zo op hadden met het in hun ogen lelijke bouwwerk. Pas na de Wende is het gebouw de zetel geworden van een democratisch en machtig parlement. Op Europese schaal is dit wellicht het belangrijkste parlement van de Unie. Het is mogelijk om de koepel te “beklimmen”. Een lang looppad cirkelt langzaam omhoog. Door twee looppaden te maken ga je via de een naar boven en de ander naar beneden. Bovengekomen kun je je makkelijk op de grote stenenbank te rusten leggen en de hemel bekijken. Of alle leerlingen oog hadden voor de Russische graffiti die aan het einde van de oorlog was ingekrast is maar de vraag.
Weer beneden gaan we na een broodje en drankje ons pad vervolgen. We lopen langs De Straße des 17. Juni. De straat is vernoemd naar de volksopstand in de DDR van 1953. Na afloop van de Tweede Wereldoorlog werden er in Berlijn drie officiële Russische gedenktekens opgericht. 
Dit waren Treptower Park, Schönholzer Heide en waar we nu langs komen het monument in Tiergarten. Aangezien het Russische Gedenkteken Tiergarten in het centrum van Berlijn is, is dit de bekendste.
De Russische gedenktekens zijn niet alleen monumenten maar ook oorlogsbegraafplaatsen. In de achtertuin van het Russische Gedenkteken (Tiergarten) rusten naar schatting 2.000 tot 2.500 Russische soldaten. Zo herdenkt het Russische Gedenkteken Tiergarten niet alleen de overwinning maar vooral de ongeveer 80.000 Russische soldaten die de Slag om Berlijn niet overleefd hebben.
Het gedenkteken werd op 11 november 1945 ingewijd. Links en rechts van het gedenkteken staan T-34/76 tanks en ML-20 152mm houwitsers. De opgestelde tanks zouden de eerste tanks geweest zijn die Berlijn bereikten. Het gedenkteken is gemaakt van marmeren blokken afkomstig van de overblijfselen van de Rijkskanselarij van waaruit Hitler de wereld terroriseerde.
We lopen eerst naar het 2 kilometer verderop gelegen monument de Siegesäule. 
Veel oog is er niet voor dit door kogels beschadigde monument. Het gras is groen en heerlijk om het drukke verkeer op de rotonde te bekijken. Na een bezoekje aan slot Belvedere en het Präsidentsambt komen we via Tiergarten weer bij de bus. 
Enige klagers vragen zich af waarom we vier kilometer moesten lopen om op het gras te zitten, anderen (geïnteresseerder of beter uitgeslapen) hebben de wandeling als bijzonder ervaren. “Wist niet dat dat soort monumenten zoveel gedoe betekenen” kreeg ik te horen.
Na een fotosessie voor de Brandenburger Tor krijgen de leerlingen 4 uur tijd om een taalopdracht uit te voeren. Ze lopen al vragend, kijkend en verdwalend van Brandenburger Tor naar het meest in het oog springende deel van Berlijn, de Fernsehturm. Als begeleiding vragen wij ons dan ook af hoe het moeilijk is dat men de weg kwijt kon raken. De verhalen over deze middag zijn divers, in groepen bij elkaar gebleven en zonder docent, voor de meesten mooie belevenis. Voor een aantal dames en heren was deze middag een uitgelezen mogelijkheid om ook te “shoppen”. De vele toeristische prullaria-winkels bieden daar voldoende gelegenheid toe.
Om stipt 17.00 uur treffen we alle 46 Zernikianen aan de voet van Fernsehturm. De Fernsehturm is een overal zichtbare televisietoren in de Duitse hoofdstad. De toren is 368 meter hoog en daarmee het hoogste gebouw van de stad. Deze naald werd gebouwd tussen 1965 en 1969 met hulp van Zweedse ingenieurs. De toren bestaat uit een betonnen mast met daarin twee liftschachten. Bovenop het betonnen deel bevindt zich een bol bedekt met plaatstaal met daarin het uitzichtplatform en een restaurant. De bus brengt ons terug naar het hotel. Veel vermoeide voetjes gaan gangrennen of voetballen. We eten wederom in restaurant Daoxing. Het is heerlijk warm, zodat de meeste leerlingen kiezen voor een plek op het terras. Jari en nog een paar jongens houden het enkel bij een toetje. In Berlijn hebben sommigen zich ook tegoed gedaan aan hamburgers en bockwursten, en die vullen zodanig dat er alleen nog een ijsje bij past.
GROEPSWERK
derde dag Berlijn excursie
6 juni 2014
Wie al voor de Wende in de directe nabijheid van hotel Kolumbus woonde is op zijn zachtst gezegd een verdacht persoon. Bordjes rond het hotel geven aan dat we in een voormalig spergebied van de Stasi verblijven. De gebouwen en huizen in deze omgeving werden gebruikt en bewoond door medewerkers van de Stasi. Ministerium für Staatssicherheit of te wel MfS, was de belangrijkste binnenlandse veiligheidsdienst en inlichtingendienst in de DDR. Ze hielden iedereen in de gaten en zetten anders denkende mensen gevangen in het naargeestige gevangeniscomplex. Gedenkstätte Berlin-Hohenschönhausen is nu een museum.
Helaas was het ons niet gelukt een rondleiding te regelen, in deze tijd van het jaar bevinden zich vele duizenden scholieren in de stad. Wel was het mogelijk het museum te bekijken. Na de Wende is het hele complex een museum geworden.
We mogen met kleine groepen het museum bezoeken. Hoewel de leerlingen meestal snel uitgekeken zijn op de DDR zaken is men hier zeer geboeid. De overzichtelijke tentoonstelling roept ook heel veel vragen op. Hier geavanceerde afluisterapparatuur, knuppels, houten bedden en andere relicten uit een tijd dat men het niet zo nauw nam met iemands persoonlijke vrijheid.
De grijze zaal maakt een diepe indruk, veel leerlingen discussiëren over wat dit moet hebben betekend.
Ook buiten wordt even rondgekeken. De gevangenispoort die regelmatig open en dicht gaat maken het extra luguber.
Er valt gelukkig ook iets aardigs te zeggen van dit deel van de wijk Hohenschönhausen. Samen met Joni ga ik even kijken in de ateliers tegenover de grauwe gevangenis. Hier werken kunstenaars die langzaamaan beroemd aan het worden zijn. Berlijn schijnt een grote aantrekkingskracht te hebben op creatieve persoonlijkheden. We nemen heel kort een kijkje in het lege rommelige gebouw. Meer dan een brievenbus met een Nederlandse naam vinden we niet.
De bus stond verkeerd geparkeerd waardoor we terug bij het hotel onze chauffeur weer tegen kwamen. Deze bracht de groep vervolgens naar vijf verschillende plekken in de stad.
Dit deel van de dag stond in het teken van de stadswandeling voor een docent. In Zuidlaren hadden gemengde groepjes gewerkt aan een route in de stad. Na de stadswandeling zou uiteindelijk iedereen samenkomen bij de Brandenburger Tor. De kwaliteit van de vijf groepen varieerde sterk. Het viel op dat groepen die tot goede samenwerking waren gekomen ook een mooie wandeling hadden gemaakt.
De eerste groep werd in Prenzlauerberg uit de bus gezet. Hier werd mevrouw Heerlien rondgeleid. De wandeling behoorde tot het pittige soort. De groep denkt uiteindelijk een afstand van 11-13 kilometer te hebben overbrugd alvorens enigszins afgetraind bij het afgesproken punt te komen. De tweede groep die de heer Remkes meeneemt tijdens hun wandeling heeft ook een bijzondere trip achter de rug. Net als de eerste groep maken zij een groepsfoto op een bijzondere plek. De beer tegenover het O2 World gebouw is daarvoor een geschikte achtergrond. De keuze om bij de East Side Gallery te beginnen komt niet echt goed uit, ’s middag lopen we er immers weer. Remkes laat de route volledig aan de leerlingen over. Al zwervende komen ze dan ook ergens uit waar de enige optie nog is de metro nemen om op tijd bij de Brandenburger Tor te zijn. Zelfs in de U-Bahn moeten de leerlingen de weg vragen. Mijn groepje stapt uit bij Alexanderplatz. Helaas geen route, de samenwerking was dermate stroef gelopen dat niemand het eindproduct had uitgeprint. De route was gelukkig wel bekend, Scheunenviertel. De omgeving in de buurt van Häckischer Markt. Hier liep de arme Frans Bieberkopf voor de tweede wereld oorlog al mopperend en scharrelend rond. We beginnen de wandeling in de voormalige Rosenstrasse. Dit was ooit de Joodse buurt, een bijzonder monument herinnert ons daaraan. De markt op het plein voor het metrostation heeft door de vele kraampjes grote aantrekkingskracht op de groep. We gaan echter verder en komen bij de Blindenwerkstatt Otto Weidt. Deze voormalige wasserij is een paradijs voor graffitispuiters, geen hoekje is er onbedekt. Paula voegt met een rood potlood haar tag eraan toe, ook Zernike College is hier geweest. Voor Starbucks bij de Brandenburger Tor kom ik dhr. ter Brake tegen. Hij geeft aan een soort shoppingtrip te hebben gemaakt. Meerdere winkels werden tijdens zijn rondleiding bezocht, net als ik vond hij bij Starbucks een bakkie troost al is dat niet zijn smaak. 
Te midden van een grote groep leerlingen wacht naast de poort mevrouw Jonkman op de anderen. Zij heeft gewandeld door Tiergarten. Dit voormalige jachtterrein van de Hohenzollerns kende volgens zeggen geen geheimen meer, wellicht was ze daarom snel klaar en geniet ze nu van het langzaam herstellende zonnetje.
Later dan de bedoeling was kwamen we bij de bus voor een eenvoudige doch stevige lunch. Broodje kaas, krentenbol appel en pakje fris.
Veel leerlingen hebben het met het wandelen nu wel gehad. We gaan met de bus een paar hoogtepunten bekijken. Eerst rijden we naar de East Side Gallery, dit stuk monumentale muur is door een kunstenaarscollectief opgefleurd. Helaas zijn spuitbussen goedkoop, dus allerlei raar volk heeft er veel rommel overheen gespoten. De muur is ruim 1 kilometer lang, maar door velen word een kijkje op kussende communisten en de doorbrekende Trabant wel gewaardeerd. Diverse groepjes vereeuwigen zich voor het betonnen monument. Tegen het volgende bezoek is enige weerstand in de bus, waarom weer een Russisch monument hoor je leerlingen vragen. Wie echter weet hoe groot Treptowerpark is snapt al snel dat het een onderdeel van toegevoegde waarde is. Het Sovjetgedenkteken van het Treptower Park werd aangelegd tussen 1946 en 1949, en wordt gedomineerd door het beeld van de Soldaat-bevrijder. Het werd gebouwd ter herinnering van de Sovjet-soldaten die gesneuveld zijn bij de slag om Berlijn in het voorjaar van 1945. We lopen niet helemaal naar het beeld van 12 meter hoge soldaat. Deze Rus heeft in zijn rechterhand een zwaard en in de linkerhand een kind. Met zijn laarzen vertrapt hij een hakenkruis. Het kind staat daarbij symbool voor het onschuldige volk, dat zich nu in de armen van de redder in een betere toekomst kan verheugen. Rondom het monument liggen ruim 7.000 soldaten begraven.
Als laatste gaan we naar Bernauerstrasse. Hier is redelijk goed te zien hoe de muur er ooit uitzag. Vanaf een uitkijkplatform is alles goed zichtbaar. Een ogenschijnlijk belangrijke man komt uit de auto die wordt begeleid door zwaailicht en nog meer BMW ’s. Naar verluid is het de president van Roemenië, Moldavië of de voorzitter van de OCZE. We komen er niet uit, maar gezien de schare volgers moet hij wel heel belangrijk zijn. De leerlingen interesseren zich daar nauwelijks voor, het ijsje verdient de volle aandacht.
Zelf eten in Friedrichshain staat als laatste op het programma. In groepjes gaan ze door de drukke straatjes om zelf iets te bestellen. Hoewel de keuze groot is, kiest een overtuigende meerderheid voor pizza.
ZURÜCK
vierde dag Berlijn excursie
7 juni 2014
Hoewel de leerlingen zich in groepjes heerlijk hebben uitgeleefd op hun kamers constateren we bij ene laatste inspectie dat er geen schade is en de troep ook nog meevalt. In ieder geval niet erger dan je mag verwachten van mensen die 3 nachten in een kleine ruimte met elkaar hebben geleefd. Na ons laatste, uitstekende, ontbijt lukt het niet helemaal om precies op tijd te vertrekken. Nachtbraken en vermoeidheid vereisen hun tol. De busrit naar Zuidlaren is voor velen de gelegenheid om bij te slapen.
Traditiegetrouw gaan we de laatste dag via Kürfurstendamm en KaDeWe richting Autobahn. Bij Bahnhof Zoo aangekomen verspreiden de groepjes zich alle kanten op. Een paar naar KaDeWe, een paar de K’damm op. Geen idee wat men er precies uitspookte, maar snoep, kleding en souvenirs worden tijdens deze laatste gelegenheid wel gekocht. DE busreis terug verloopt traag en saai. Een file zorgt voor flinke oponthoud. Blijkt ene defecte Nederlandse auto de snelweg te blokkeren. Na 9 enerverende uren in en airco gekoelde bus brengt chauffeur Chris ons weer heel terug. DE secundaire reisvoorwaarden (bus en hotel) waren in elk geval uitstekend.
Begeleiders mailden elkaar na afloop dat ze moe maar voldaan waren over deze dagen met Z2A en Z3A.