HAMMERFEST eert Struve met de Meridiaanstøte

2013-0717 626 Hammerfest Struve monumentOp de Unesco lijst van bijzondere culturele objecten staat ook een geografisch project. In Noorwegen spreekt men bij toeristische attracties graag in superlatieven (de eerst, de beste, de noordelijkste etc.). Ook voor het Struve monument in Hammerfest is zo’n superlatief gevonden. Het is volgens de Noren het eerst technische en wetenschappelijke object op de Unesco werelderfgoed lijst, waarvan akte. Het monument doet herinneren aan het Struve Geodetic Arc project. Deze staat in Fuglenes, iets te noorden van de havenstad Hammerfest.

Waar gaat het nu over als we het over de zogenaamde driehoeksmetingen van de aarde hebben?
Simpel gezegd gaat het over het zoeken naar een bewijs dat de aarde niet rond is. Isaac Newton had in de 16e eeuw al gesuggereerd dat er een afvlakking aan de polen zit.

2013-0717 625 Hammerfest Struve monumentPas in de 18e en 19e eeuw vroeg men zich af in hoeverre die afvlakking er zou zijn. Een vraag die te beantwoorden was, omdat meetinstrumenten almaar nauwkeuriger werden. Ook maakten zeevarende naties steeds preciezere kaarten. Om afstanden en vormen nauwkeuriger weer te geven werd het belangrijk om na te gaan hoe groot de afvlakking precies was.

De afvlakking was volgens Struve te berekenen door drie zaken na te gaan.
Ten eerste, mat men de precieze lengte van een breedtegraad te bepalen door een ketting van driehoeken.
Ten tweede, plaatste men deze driehoeken achter elkaar langs een meridiaan van noord naar zuid.
Als laatste bepaalde men door nauwkeurige metingen via de sterren het werkelijke verschil tussen het begin en het einde van de driehoek ketting, of onderdelen ervan.
Op 13 plekken langs de meridiaan mat men de precieze afstand via astronomische waarnemingen. Een van die dertien plaatsen was Flugenes bij Hammerfest.

Aan de equator is de afstand van 10 graden ten opzichte van een hemellichaam tussen twee op aarde gemeten punten korter dan aan de polen. Er werd uiteindelijk gemeten dat één graad lengtebreedte aan de Zwarte Zee 359 meter korter was dan aan de polen.
Struve
2013-0717 627 Hammerfest Struve monumentFriedrich Georg Wilhelm Struve was een Rus (1793-1864) die maar liefst 39 jaar de tijd nam om zijn waarnemingen te doen. Hij begon er na de Napoleontische oorlogen in 1816 mee. Het meten kostte veel tijd omdat men geschikte locaties in veelal onherbergzame gebieden moest vinden. Tevens moesten de drie landen die er toen aan deelnamen hun medewerking verlenen. Dat waren Rusland, Noorwegen en Zweden. Inmiddels is er uit deze meetexercitie een club van 10 landen voortgekomen die een geometrische unie vormen. Dat zijn Noorwegen, Zweden, Finland, Rusland, Estland, Letland, Litouwen, Wit Rusland, Moldavië en Oekraïne. In deze landen liggen de 34 meetpunten, die nu tot werelderfgoed zijn gemaakt.

Meetpunten
In totaal zijn er 265 meetpunten, daarbij komen nog 60 ondersteunende punten. De punten liggen elk 20-40 km uit elkaar. De ketting van punten tussen Ismail aan de Zwarte Zee en Fuglenes bij Hammerfest is 2821,853 km met een afwijking van 12 meter maximaal. In 1858 stelde men de afvlakking op 1/ 294,26. Inmiddels is het met satellieten beter te meten en blijkt de afvlakking 1/298,257222101.

 

De afplatting van de Aarde is het verschijnsel, waardoor de Aarde platter is aan de polen en dus afwijkt van een perfecte bolvorm. Omdat de Aarde om haar as draait, werkt op de planeet een centrifugaalkracht die op de evenaar het grootste is en aan de polen nul. Het binnenste van de Aarde is plastisch, dus treedt een vervorming op.

Het resultaat is dat de zeespiegel de vorm van een sferoïde aanneemt, waarvan de polaire straal ongeveer 21,38 km korter is dan de equatoriale straal. De afplatting is daarom:

f = \frac{(a - b)}{a} = \frac{1}{298,2575}

Waarin f \, de aardafplatting is, a \, de equatoriale straal en b \, de polaire straal.

Struve_Geodetic_Arc

This entry was posted in Reizen, Scandinavië and tagged . Bookmark the permalink.

Comments are closed.