ATHENE

Akropolis en Artemis
De metro is nog maar amper een decennium in gebruik of het is er al niet meer zo netjes, de marmeren trappen zijn vies en veel roltrappen doen het niet meer. Kortom de glans van de Olympische spelen is eraf. Overvolle metro’s kunnen er op duiden dat er te veel mensen zijn voor te weinig middelen.

16-17 oktober 2011

De metro (bestaande uit drie lijnen) brengt ons naar het Akropolis metrostation. Daar stappen we naar de ingang van het Akropolis-archeologische site-museum en nemen de ingang bij het Dionysos theater. De toegang tot dit wereldevenement kost € 12,- per persoon. De prijzen zijn inmiddels hier zo hoog, dat ik vermoed op welke manier de Grieken hun schulden gaan betalen. Ook andere historische plekken kosten tussen de 6 en 8 euro.

Dionysos is een god met veel eigenschappen. In de eerste plaats werd hij vereerd als de god van de wijn, maar de wijn is slechts de gezelligste van de hem toegedichte zaken. Ook de groeikracht van de aarde hoort daartoe. De wijndruif is alleen daarom de vrucht, die hem bijzonder geheiligd is, omdat die het karakter van de god weergeeft. De mengeling van zwakheid en moed, van weelderigheid en kracht, waarvan de druif het symbool is, wordt ook aangetroffen in het karakter van Dionysos.
Zowel wijnbouw als verbouw van boomvruchten vinden plaats bij een volk, dat een bepaald ontwikkelniveau weet te komen. Vandaar dat Dionysos ook een god is van de menselijke beschaving. Dus naast wijndrinken geeft hij mensen wetten, houdt vrede in stand en bewijst de god de mensen zijn gunst door goede gaven die hij de mensheid schenkt.
Het Dionysustheater ligt aan de zuidkant. Vermoedelijk is het het oudste theatergebouw in Europa waar de antieke tragedie werd gespeeld. Het theater werd gebouwd in negen verschillende bouwfasen vanaf de 600 v.Chr. De oudste theatervoorstellingen in Athene ter ere van de god Dionysus vonden ieder voorjaar plaats op de Agora. Omdat er steeds meer toeschouwers kwamen, besloot men de feestelijkheden te verplaatsen van de agora naar het heiligdom van Dionysus aan de voet van de Akropolis. Aanvankelijk nam het publiek gewoon plaats op de helling van de heuvel, in een halve cirkel rond een plein van aangestampte aarde. Vervolgens werden er rijen houten zitbanken op de helling gemaakt, later ging men over tot de bouw van stenen zitplaatsen. De huidige toestand van het theater laat niet toe dat er nog gespeeld kan worden, in tegenstelling tot het nabijgelegen Odeion van Herodes Atticus. Daar lopen wij vervolgens naar toe. De smalle paden naar de toegang zijn overvol met toeristen. Veel ouderen of groepen jongeren passeren wij.  Bij het Odeion en op de Akropolis is de dichtheid zo groot, dat het soms niet meer mogelijk is zelf te kijken. Groepen hebben vooral iets asociaals als het gaat om de vele belemmeringen die de loslopende toerist ondervindt (hard praten, paden verstoppen en zo in de weg staan dat je er zelf niet meer bij kan).

De Akropolis torent ongeveer 160 meter boven zijn omgeving uit. Het is een tafelberg, van een ommuurde vesting werd het later het religieuze centrum. Een bijkomend voor- en nadeel was de relatief veilige en toch niet verre afstand van zee. Nadeel omdat er door de eeuwen heen toch regelmatig om is gevochten en de nederzetting met regelmaat vernield werd. Overal vanuit Athene kun je de berg zien liggen. De huidige overblijfselen hebben vooral Turkse minachting voor de oude Griekse cultuur weerstaan.
De Akropolis werd vooral de religieuze kern van de stad, toen de bevolking zich in de benedenstad vestigde. De beschermgodin Athena had er haar belangrijkste heiligdom, in de vorm van een tempel uit de 6e eeuw v.Chr. In 480 v.Chr., kort voor de slag bij Salamis, werd het hele plateau vernield door de Perzen. Nadat de Perzen in een zeeslag waren verslagen begon men na de oorlog onmiddellijk aan de wederopbouw. In het “gerecycleerde” puin, waarmee het terras na de verwoesting van het gehele complex werd genivelleerd en uitgebreid, zijn tal van sculptuurfragmenten van vóór 480 v.Chr. gevonden, deze staan nu in het Acropolismuseum. De wederopbouw van de tempels geschiedde op initiatief en onder leiding van Pericles, bijgestaan door beeldhouwer Phidias. Financieel werd de uitvoering mogelijk gemaakt door het overbrengen van de kas van de Delische Bond van Delos naar Athene in 454 v.Chr.
De belangrijkste (nog bestaande) gebouwen op de Atheense Acropolis zijn:
Het Parthenon, de Propylaeën (met hallencomplex), de Nikètempel en het Erechtheion. Naast de tempel groeit de olijfboom die ooit door de godin Athene aan de stad geschonken zou zijn. Het geheel werd in een periode van ca. 15 jaar gebouwd. Jaarlijks bezoeken miljoenen toeristen deze als een cultuurwrat uitstekende platte berg.
Het Parthenon is het bekendste en belangrijkste bouwwerk.  Het geheel is vooral volgens de strakke Dorische principes gebouwd, al zijn er ook enkele Ionische elementen. De tempel is een zogenaamde peripteros, dat wil zeggen dat deze door zuilen wordt omgeven. Het gebouw was geheel gemaakt van wit marmer.
De tempel staat op een basis die al was aangelegd voor de Athenatempel waaraan ca. 490 v. Chr. was begonnen. Voor een beter optisch effect, werd het in het midden iets verhoogd: ca. 11 cm. aan de lange kanten en ca. 6 cm. aan de voor- en achterkant.
De verhouding van de zuilen van de buitenste colonnade is 8 x 17 en deze telt in totaal 46 zuilen. De zuilen hebben een diameter aan de voet van 1,9 m., zijn opgebouwd uit tien à twaalf zuiltrommels en zijn ca. 10,4 m. hoog. De zuilen zijn met een aantal slimme verfijndheden opgesteld voor een optimaal optisch effect. Ze hebben een lichte curve (een zogenaamde entasis): op ongeveer een derde van hun hoogte zijn ze 2 cm. dikker. De zuilen hellen ook iets naar binnen, en de hoekzuilen hellen zowel vanaf de lange als vanaf de korte kant van de tempel iets naar binnen. Ter compensatie zijn ze 2,5% breder.
De cella was gemaakt van fijn-bewerkte blokken, die zonder gebruik van cement met metalen klampen met elkaar werden verbonden. Aan de voorkant was een ondiepe pronaos met zes zuilen en ook aan de achterzijde van de cella stonden zes zuilen. De cella zelf was in twee ruimtes verdeeld: de eigenlijke cella waar het godenbeeld stond, en een kleiner achtervertrek (opisthodomos) dat vanaf de westkant (de achterkant) toegankelijk was. In de cella stond het door Phidias gemaakte ca. 12 m. hoge chryselephantine godenbeeld van Athena Parthenos. We weten hoe het eruit heeft gezien door beschrijvingen van o.a. Pausanias en door de kleinere kopieën die ervan werden gemaakt, o.a. de ‘Athena van Barbakeion’, die in het Nationale Museum is te zien. De godin was staand afgebeeld in volle wapenrusting terwijl ze Nikè (de Overwinning) aan de Atheners geeft. Het beeld was omgeven door een twee verdiepingen tellende zuilenrij langs drie kanten van het vertrek. Het achtervertrek aan de westkant had vier Ionische zuilen die het dak ondersteunden. Hier bevond zich, zoals we uit een inscriptie weten, vanaf 439 v.Chr. de schatkist van de stad.

Op de Akropolis is het vreselijk druk. Het oktober weer laat een zonnestraal vallen. De drukte is te verklaren uit de reisgidsen, die iedereen aanraadt in deze maanden te gaan. Uiteraard maken de mensen veel foto’s van zichzelf en anderen. Heel veel gebruiken daarvoor hun SmartPhone. Schuifelend komen we toch overal. De zon schijnt ineens prachtig op de vijf  Kariatiden. Ze krijgen dan ook direct alle aandacht. We lopen via een omweg naar beneden. Uiteindelijk staan we aan de noordkant van de Akropolis. Via de Agora en de tempel van Hephaistos komen we uiteindelijk weer op de Plaka. We lopen door wat de Grieken een flea-market noemen, maar ik zou het eerder als een oosterse bazaar als voorbeeld nemen. Cafe Metro is een prettige pleisterplaats. Hier in het centrum van het Turkse Athene, op het Monasterakiplein zaten de Turkse inwoners tot begin 20e eeuw bijeen. De wegen rond dit plein herinneren nog volop aan tijden van weleer. Alles is op de bazar te koop, maar niets heb je echt nodig. We lopen nog even over de Plaka waar mijn oog op de talloze Artemissoeveniers valt. De een nog lelijker dan de ander. Artemis lijkt een hit.

Artemis is de godin van de jacht en de maan. Haar oudste functie was die van heerseres over het wild, een godentype dat vooral in de gebieden van het Midden-Oosten zeer verbreid was, maar reeds Homerus beschrijft haar als de jachtgodin. Zij wordt afgebeeld met een zilveren pijl en boog (gemaakt door Hephaistos), met een hertje naast zich, maar ook met de maan. Soms staat de maan op haar voorhoofd met twee kleine puntjes (punten van de net nieuwe maan, die er ook uitziet als een boog). Andere kenmerken die bij Artemis horen zijn de gans, wilde honden en soms een  olijfboom. De bijnaam van Artemis is Dhelia, vernoemd naar het eiland Delos.
Artemis is ook de godin voor de barende vrouw, hoewel zijzelf altijd maagd is gebleven. Maagd bleef zij uit vrije wil, waarvoor haar vader Zeus toestemming gaf, de priesteressen van de Artemistempels zijn ongehuwde vrouwen. Niet zo gek dat ze als maagd ook nog eens beschermgodin van de kuisheid is. Haar relatie met hardlopen is niet helemaal helder, maar wellicht liep ze als jachtgodin hard achter het wild aan. Hardlopers waarderen meer dan vele anderen de natuur, als godin van die natuur is de keuze van Artemis voor een hardloopclub niet zo slecht.

In de Plaka fotografeer ik elk denkbaar soeveniertje met de naam Artemis er op. In een winkel is de eigenaresse daar zo flauw van dat ze het niet meer wil hebben. Kijken en fotograferen leveren geen geld op.

Het Nationaal Archeologisch museum levert natuurlijk een schat aan beelden van Artemis op. Naast de vele souvenirs dus ook nog eens 26 oudheidkundige afbeeldingen.

  1. Artemis van Delon (650 v Chr.)
  2. Vaas daarop Artemis met hert,  Apollo, haar broer komt dan net uit het land Hyperboreans en wordt verwelkomd (640 v. Chr.)
  3. Artemisbeeld zonder hoofd. Een Romeinse kopie, onder haar hand een hert, eronder een hond (4e eeuw v. Chr.)
  4. Artemis uit het huis van de Diadomenous op Delas, op haar rug een lijn voor de pijlenkoker (100 v. Chr.)
  5. Artemis op rond altaar. Haar beeltenis is weggehakt. Ze maak hier onderdeel uit van de raad van goden (350-340 v. Chr.)
  6. Kop van Artemis in Desponia gevonden (1889). Dit beeld komt uit een godengroep. De kop had ogen en sierraden. Het gat waarin die gestoken worden is nog in de oren terug te vinden.
  7. Artemis met vuurtoortsen bij een altaar (470-460 v. Chr.)
  8. Bronzen beeld in zee bij Mykonos gevonden, geen jaartal)
  9. Munt  Artemis: Chersonessus (375-350 v. Chr.)
  10. Munt  Artemis: Oenoe Icare (300 v. Chr.)
  11. Munt  Artemis: Macedonië (168-148 v. Chr.)
  12. Munt  Artemis: Iona Magnesia (190 v. Chr.)
  13. Munt  Artemis: Orthia Sicilië (222 v. Chr.)
  14. Munt  Artemis: Kynegetis (212 v. Chr.)
  15. Munt  Artemis: Kynegetis India (85 v. Chr.)
  16. Munt  Artemis: Diktynna (2e eeuw v. Chr.)
  17. Munt  Artemis: Zilver drachme (200-180 v. Chr.)
  18. Munt  Artemis: Brons (264-267 v. Chr.)
  19. Munt  Artemis: Brons keizer Trajanus (97-118 n. Chr.)
  20. Munt  Artemis: Taurenpolis, Macedonië (150-180 n. Chr.)
  21. Munt  Artemis: Macedonie (27 v. Chr.)
  22. Munt  Artemis: Chersonesus (4e eeuw v. Chr.)
  23. Munt  Artemis: Ancare (117-138 v. Chr.)
  24. Munt  Artemis: Eplesus (41-45 n. Chr.)
  25. Munt  Artemis: Drachme Taurec (3e eeuw n. Chr.)
  26. Artemis als vruchtbaarheidsymbool. Ze heeft 28 borsten (polymatis) (1e eeuw v. Chr.)

Na de twee topattracties van antieke tijden wordt het tijd voor wat rustigers. Dat valt niet mee, vooral als je denkt zoiets in de omgeving van het Syntagmaplein te vinden. De vergaande corruptie teistert het land al jaren. De Grieken zijn boos. Tegenover het parlement, vanaf een hoge flat knallen luidsprekers keiharde strijdmuziek over het plein. We kijken even naar de vrolijk zwaaiende voetjes van de wisselende wacht. De herrie is hier zo bij het parlementsgebouw zeer dragelijk. Er is weinig te beleven op het plein. We gaan weer richting Plaka en eten daar in Taverne Xani genietend van live muziek. In het donker gaan we terug naar ons hotel, regelmatig zien we grote bergen afval.

vlaggriekenland

Griekenland 17-10-2011

This entry was posted in Griekenland, Reizen and tagged , . Bookmark the permalink.

Comments are closed.